Τα super shoes άλλαξαν το τρέξιμο αντοχής πριν καν προλάβει η επιστημονική κοινότητα να κατανοήσει πλήρως τις επιπτώσεις τους. Από τα παγκόσμια ρεκόρ μέχρι τον μαζικό δρομέα, τα παπούτσια με υπεραφρούς, πλάκες και επιθετικό rocker παρουσιάστηκαν ως η πιο σημαντική τεχνολογική τομή των τελευταίων δεκαετιών. Όμως όσο η χρήση τους εξαπλώνεται πέρα από τους ελίτ και περνά σε ρυθμούς 5:30/km, 6:00/km ή και 7:00/km , ένα κρίσιμο ερώτημα επανέρχεται: λειτουργούν πραγματικά τα super shoes σε αυτούς τους ρυθμούς ή το υποσχόμενο όφελος εξασθενεί;

Η απάντηση της επιστήμης δεν είναι απόλυτη. Και ακριβώς γι’ αυτό έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

 

Πώς λειτουργούν πραγματικά τα super shoes

Τα super shoes δεν είναι ένα ενιαίο «μαγικό» σύστημα. Το πλεονέκτημά τους προκύπτει από τη συνδυαστική δράση τριών τεχνολογικών στοιχείων, τα οποία όμως εξαρτώνται άμεσα από την ταχύτητα του δρομέα.

Ο πρώτος παράγοντας είναι ο αφρός της μεσόσολας. Τα παραδοσιακά παπούτσια χρησιμοποιούν EVA, με επιστροφή ενέργειας περίπου 60%–65%. Οι σύγχρονοι αφροί PEBA και A-TPU μπορούν να επιστρέψουν έως και 80%–85% της ενέργειας που δέχονται. Το κρίσιμο σημείο, όμως, είναι ότι αυτή η επιστροφή ενέργειας προϋποθέτει επαρκή συμπίεση. Οι ελίτ δρομείς ασκούν δυνάμεις 2,7 έως 3 φορές το σωματικό τους βάρος στο έδαφος, ενώ οι ερασιτέχνες κυμαίνονται συνήθως μεταξύ 2,2 και 2,5. Όσο μικρότερη η δύναμη, τόσο λιγότερη η συμπίεση και, συνεπώς, τόσο μικρότερο το ενεργειακό όφελος.

Ο δεύτερος παράγοντας είναι η πλάκα, συνήθως από ανθρακονήματα. Ο ρόλος της δεν είναι να «προωθεί» τον δρομέα, αλλά να αυξάνει τη δυσκαμψία του παπουτσιού και να διευκολύνει ένα πιο αποδοτικό toe-off. Αυτό το πλεονέκτημα γίνεται πιο εμφανές όταν ο δρομέας κινείται γρήγορα. Σε χαμηλότερους ρυθμούς, η πλάκα μπορεί να μοιάζει άκαμπτη ή χρονικά ασύμβατη με τον διασκελισμό.

Ο τρίτος παράγοντας είναι το rocker, η καμπυλότητα της σόλας. Σχεδιασμένο για υψηλές ταχύτητες, μειώνει το braking και βοηθά στη μετάβαση από την προσγείωση στην ώθηση. Όταν όμως ο ρυθμός είναι πιο αργός, ο συγχρονισμός μεταξύ rocker και βηματισμού δεν είναι πάντα ιδανικός, με αποτέλεσμα το παπούτσι να «ζητά» κίνηση πριν ο δρομέας είναι έτοιμος.

Το κρίσιμο όριο ταχύτητας

Τα πιο καθαρά δεδομένα για τη συμπεριφορά των super shoes σε μη ελίτ ρυθμούς προέρχονται από την έρευνα του Dr. Dustin Joubert. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι σε ταχύτητα περίπου 12 χλμ/ώρα, παρατηρείται μέση βελτίωση της δρομικής οικονομίας της τάξης του 1,4%, στατιστικά σημαντική. Όταν όμως η ταχύτητα πέφτει σε μέσο ρυθμό 6:00/km η βελτίωση περιορίζεται στο 0,9% και παύει να είναι στατιστικά σημαντική.

Αυτό δεν σημαίνει ότι τα super shoes «δεν δουλεύουν» κάτω από αυτό το όριο. Σημαίνει ότι το όφελος γίνεται μικρότερο, πιο ασταθές και έντονα εξατομικευμένο. Κάποιοι δρομείς εξακολουθούν να βελτιώνονται, άλλοι δεν βλέπουν διαφορά και ένα μικρό ποσοστό παρουσιάζει επιδείνωση.

Γιατί το πλεονέκτημα μειώνεται στους πιο αργούς ρυθμούς

Σε χαμηλότερες ταχύτητες, ο χρόνος επαφής με το έδαφος αυξάνεται. Οι πιο μαλακοί αφροί μπορεί να συμπιέζονται άνισα ή να χάνουν ενέργεια κατά τη διάρκεια αυτής της παρατεταμένης επαφής. Παράλληλα, η επιστροφή ενέργειας μπορεί να μην συγχρονίζεται με τον διασκελισμό, αναγκάζοντας τον αστράγαλο και τους σταθεροποιητές μύες να δουλέψουν περισσότερο για έλεγχο. Αυτή η πρόσθετη μυϊκή δραστηριότητα μπορεί να εξανεμίσει το μικρό μεταβολικό όφελος που προσφέρει ο αφρός.

 

Γι’ αυτό και ένα παπούτσι που φαίνεται «γρήγορο» σε έναν δρομέα μπορεί να αποδειχθεί ασταθές ή κουραστικό για κάποιον άλλο στον ίδιο ακριβώς ρυθμό.

Ο ρόλος της σταθερότητας και ο τύπος του αφρού

Όσο αυξάνεται ο χρόνος επαφής με το έδαφος, τόσο πιο καθοριστική γίνεται η σταθερότητα. Ο τύπος του αφρού παίζει ρόλο, αλλά αυτό που τελικά μετρά είναι το πώς ολόκληρο το παπούτσι ελέγχει την κίνηση. Οι αφροί PEBA προσφέρουν υψηλή ελαστικότητα, όμως σε πιο αργούς ρυθμούς και σε παπούτσια με μεγάλο ύψος μπορεί να γίνονται «νευρικοί». Οι πιο σύγχρονοι αφροί A-TPU τείνουν να είναι ελαφρώς πιο σφιχτοί και προβλέψιμοι, κάτι που αρκετοί δρομείς αντιλαμβάνονται ως αυξημένη σταθερότητα.

Για ρυθμούς μαραθωνίου που κινούνται προς τα κάτω από τα 10 χλμ/ώρα(6:00+/km), η μηχανική συμβατότητα και η σταθερότητα συχνά αποδεικνύονται σημαντικότερες από το αν ο αφρός είναι ο «πιο ελαστικός» της αγοράς.

Η μετατόπιση των φορτίων και ο τραυματισμός

Τα super shoes δεν εξαλείφουν τα μηχανικά φορτία, τα ανακατανέμουν. Συνήθως μειώνουν το έργο των γαστροκνημίων και του αχιλλείου, μεταφέροντας μέρος της επιβάρυνσης προς τα γόνατα και τα ισχία. Σε συνθήκες κόπωσης, ειδικά αν η σταθερότητα δεν επαρκεί, αυτή η μετατόπιση μπορεί να γίνει πιο έντονη. Αυτός είναι και ο λόγος που ορισμένοι δρομείς αναφέρουν ενόχληση στα γόνατα ή αίσθηση «νεκρών ποδιών» προς το τέλος ενός μαραθωνίου.

Τα μακροχρόνια δεδομένα τραυματισμών σε ερασιτέχνες δρομείς παραμένουν περιορισμένα, γεγονός που καθιστά τη σταδιακή ένταξη των super shoes στην προπόνηση απαραίτητη.

Πότε έχουν πραγματική αξία για τον δρομέα

Ακόμη και όταν το καθαρό όφελος στη δρομική οικονομία είναι μικρό, η πρακτική αξία των super shoes συχνά εμφανίζεται στο δεύτερο μισό του αγώνα. Η μειωμένη μυϊκή κόπωση και η καλύτερη διατήρηση του διασκελισμού μπορεί να αποδειχθούν καθοριστικές όταν η εξάντληση αρχίζει να αλλοιώνει τη μηχανική του τρεξίματος. Για πολλούς δρομείς, αυτό είναι το πραγματικό πλεονέκτημα, όχι τα δευτερόλεπτα ανά χιλιόμετρο στο εργαστήριο.

 

Τα super shoes λειτουργούν. Αλλά δεν λειτουργούν το ίδιο για όλους, ούτε σε όλους τους ρυθμούς. Πάνω από περίπου 6:30/km το μέσο εργομετρικό όφελος μειώνεται και γίνεται απρόβλεπτο, με τη σταθερότητα και τη μηχανική συμβατότητα να αποκτούν πρωταγωνιστικό ρόλο. Για τον μαζικό δρομέα, το κρίσιμο ερώτημα δεν είναι αν ένα παπούτσι είναι «τεχνολογικά ανώτερο», αλλά αν συνεργάζεται με το σώμα του στον ρυθμό που πραγματικά τρέχει. Και σε αυτή την εξίσωση, τα δεδομένα της προσωπικής εμπειρίας παραμένουν εξίσου σημαντικά με οποιοδήποτε εργαστηριακό ποσοστό.